Travma tepkisi, fiziksel ya da duygusal olarak tehdit edici, sarsıcı ya da aşırı stresli bir olay karşısında verdiğimiz bedensel, duygusal ve zihinsel yanıttır.

Başımıza gelen olaylardan çok, o olayları sinir sistemimizin nasıl algıladığı ve başa çıkıp çıkamadığımız bu otomatik yanıt sistemini oluşturur. Bu yanıtlar, sinir sistemimiz tarafından otomatik ve bilinçdışı olarak ortaya çıkar ve genellikle "hayatta kalma" amacı taşır. Sinir sistemi "tehlike geçti" sinyali alana kadar da bu modun devam etmesi mümkündür.

Travma Tepkisinin Ana Başlıkları

• Donma (Freeze)

• Savaşma (Fight)

• Kaçma (Flight)

• Boyun Eğme (Fawn)

Donma (Freeze)

Donma, sinir sistemimizin bir hayatta kalma stratejisidir ve travmatik ya da tehdit edici bir durumda otomatik olarak devreye girer. Bu tepki, kaçmanın ya da savaşmanın mümkün olmadığı anlarda ortaya çıkar. Bir tür "sok" hali gibidir. Donma, bedenin "Şimdi hiçbir şey yapmazsam hayatta kalabilirim" dediği andır. Beyin, tehlikenin çok büyük olduğunu ve tepki vermenin daha da zarar verebileceğini düşündüğünde, sistemi kilitler.

Kaslar gerginleşebilir ya da tamamen gevşeyebilir, nefes yavaşlayabilir ya da tutulabilir, kalp atışı yavaşlayabilir, gözler sabitlenmiş gibi olabilir. Zihinsel uyuşma, boşluk hissi, gerçeklikten kopma, utanç, suçluluk, çaresizlik hissi ortaya çıkabilir.

Savaşma (Fight)

Bedenin gerçek ya da algılanan bir tehdit karşısında verdiği aktif savunma tepkilerinden biridir. Bu tepki, beynin "Bu tehlikeyi alt edebilirim" diye karar verdiği anda devreye girer. Amaç, kontrolü ele almak ve söz konusu tehdidi ortadan kaldırmaktır.

Tehlike algılandığında sempatik sinir sistemi, bedeni harekete geçmek için hazırlar. Adrenalin ve kortizol gibi stres hormonları salgılanır. Kaslar gerilir, kalp hızı artar, beden saldırıya veya savunmaya hazırlanır. Nefes derinleşir ve hızlanır, öfke ve tahammülsüzlük ortaya çıkabilir, sınır koyma konusunda aşırı sertlik, kurtarıcı ya da koruyucu tavırlar ortaya çıkabilir.

Kaçma (Flight)

Sinir sistemi bir tehdit algıladığında, beyin bu durumu "kaçılabilir" olarak değerlendirirse kaçma modu devreye girer. Burada kişi, tehlike karşısında savaşmak ya da donmak yerine, bilinçsizce ortamdan uzaklaşmaya, kendini kurtarmaya çalışır. Bu tepki, "Buradan hemen çıkmalıyım!" düşüncesiyle ortaya çıkar. Bu, odadan çıkmak gibi fiziksel bir kaçış da olabilir, kendini işe, ekranlara kaptırmak gibi zihinsel veya duygusal bir kaçış da olabilir.

Kaçma tepkisini günlük hayatta aşırı çalışmak, sürekli meşgul kalmak, ekranlara dalmak, sosyal ortamlardan ya da duygusal yakınlıktan uzak durmak, sürekli yer değiştirmeyi arzulamak, sık sık rahatlamaya çalışmak ama asla tam gevşeyememek olarak da görebiliriz.

Boyun Eğme (Fawn)

Boyun eğme tepkisi, travma yanıtlarından biridir ve kişinin tehdit olarak algıladığı bir durumda, güvenliğini sağlamak için karşısındakini memnun etmeye çalışması şeklinde ortaya çıkar. Savaş, kaçış ya da donma gibi diğer tepkiler mümkün olmadığında, kişi hayatta kalmak için "uyumlanır" kendini gizler ve yok sayar.

Onay alma ihtiyacı, reddedilme korkusu, karşı tarafı memnun etme arzusu, gerçek düşünce ve duygularını bastırma, sürekli "evet" demek, kendi isteklerini ifade edememek, aşırı uyum, pasiflik, başkalarının duygularına odaklanıp kendi bedenini, sinyallerini ihmal etmek olarak görünebilir.

Sinir sistemi tepkilerini dinlemek, hem bedenle bağlantı kurmanın hem de travma ve stresin etkilerini dönüştürmenin temelidir. Bu yüzden sinirli bir insana "öfkelenme" , üzgün bir insana "üzülme" diye tavsiye vermek her zaman işe yaramaz. Sinir sisteminde kayıtlı olan şeyler yüzeysel tesellilerle ya da akıl vermeyle her zaman ve hemen geçmez. Zaman, emek, anlayış, farkındalık gerekir. İç dünyamızı anlamaya çalışırken kendimize çelme takmamak için, sinir sistemimize kulak vermemiz gerekir. Çünkü siz akıl, mantıkla ya da insanlara fark ettirmemek adına olayların geçtiğini düşünebilirsiniz ama o yalan söylemez, o bitti demeden de pek bitmez.