Geleneksel Çin Tıbbı evrenin ve insanın işleyiş prensibini denge yasası üzerinden incelemek için 2 temel sistemi baz alır. Taocu görüşe dayanan bu 2 temel sistem 5 element teorisi ile Yin ve Yang yasasıdır.
5 Element teorisine göre doğadaki her şey 5 elementten oluşur ve bütün bu unsurlar kendi sistemlerinde denge içerisindedir. İnsanın da doğanın bir parçası, mikro evren olduğunu düşünürsek, bu sistemin işleyişini öğrenmek ve hayatımızda uygulamak bizim de hayatlarımıza denge getirir.
Geçmişi çok eskilere dayanan 5 element kavramı, sadece doğayı anlamak için değil, tıp, tarım, günlük yaşam, siyaset için de kullanılmıştır. Feng Shui, Çin Astrolojisi, Çin tıbbı, akupunktur, Çi Gong, Tai Chi gibi egzersizlere bu teori referans olmuştur.
Bu 5 element Ağaç, Ateş, Toprak, Metal ve Su’dur. Her bir elementin farklı enerjileri, farklı özellikleri ve dengesizliklerinde insan bedeninde açığa çıkardıkları farklı semptomları vardır. Mevsimler, duygularımız, renkler, kokular, tatlar, organlarımız hepsi farklı bir element tarafından temsil edilir.
Elementler Arasındaki Döngü
Yapıcı, Yıkıcı ve Zayıflatıcı Döngü
Her bir element belli bir sıra içinde hareket eder ve kendisinden sonra gelen elemente hayat verir. Buna yapıcı denge adı verilir. Ağaç, ateşi besler, çünkü ateşe atılan ağaç ateşin çoğalmasına sebep olur. Ateşin külleri toprağı yaratır. Toprak metale hayat verir. Metal sıvı haldeyken suya dönüşür, su da ağacı besler.
Zayıflatıcı döngü ise yapıcı dengenin tam tersi yönünde çalışır yani her bir element bir sonraki elemente hayat verirken aynı zamanda zayıflamış olur. Ağaç ateşi beslerken kendisi tükenir, ateş toprağı oluştururken zayıflar. Toprak metali oluştururken tükenir. Metal suya kendi gücünden verir ve zayıflar. Su ağacı beslerken etkisi zayıflar.
Elementlerin arasındaki bu döngüler yapıcı ve zayıflatıcı olduğu gibi aynı zamanda yıkıcı da olabilir. Bu döngüde her bir elementin birbirini ele geçirmesi söz konusu olur ve dengesizliğin açığa çıkışındaki ilişkiyi bize gösterir. Örneğin ateş metali eritir, metal ağacı keser, ağaç toprağa baskın gelir ve onu zayıflatır. Toprak suyu bulandırır ve çamur haline getirir. Su ateşi söndürür.
Elementlerin Temsilleri
Ağaç Elementi
Yaşamda gelişme ve büyüme dönemini tanımlar. Baharın ve yeni bir başlangıcın elementidir, canlılık ile doludur. Yang enerjimizin artmaya başladığı, Yin enerjinin Yang enerjiye dönmeye başladığı dönemdir. Doğumu simgeler.
Organı: Karaciğer-Safra kesesi
Tat: EKŞİ
Yön: DOĞU
Renk: YEŞİL
Mevsim: İLKBAHAR
* Ateş Elementi
Başlayan Yang hareketin zirvesine ulaştığı bir dönemi simgeler. Ateş, sıcaklık ve aktivite ile doludur ve yaz mevsiminin elementidir. Bu zamanda enerjinin hareketi yukarı doğru yükselir. Genç yetişkinlik dönemini simgeler.
Organı: Kalp-İnce Bağırsak
Tat: BURUK
Yön: GÜNEY
Renk: KIRMIZI
Mevsim: YAZ
*Toprak Elementi
Dönem olarak yaz sonu, hasat dönemidir. Ateş elementinin neticesi sonucu oluşan eylemlerimizin besinlerini topladığımız zamandır. Enerjinin hareketi merkezidir; sabittir. Besin alma dönemiyle ilgili bu dönem aynı zamanda denge ile ilişkilidir. Hareket Yin veya Yang unsurdan birine çekilmez. Merkezi haldedir. Yetişkinlik dönemini simgeler.
Organı: Mide, dalak, pankreas
Tat: TATLI
Yön: DÜNYA MERKEZ, YÖNÜ YOK
Renk: TOPRAK SARISI
Mevsim: HİNT YAZI
* Metal Elementi
Yang enerjilerin varlığında yaşamda bizim Yin'e geçmeye başladığımız dönemi ifade eder. Enerjinin içe doğru hareket etmeye başladığı sonbaharın arınma dönemidir. Faaliyetlerimizi sonlandırmaya ve enerjimizi içselleştirmeye başlarız. Yaşlılık dönemini simgeler. Bilgelik halimizin uyandığı, ruhumuzla daha kuvvetli bağ kurma zamanının geldiği dönemdir.
Organı: Akciğer-Kalın bağırsak
Tat: BAHARATLI
Yön: BATI
Renk: KİRLİ BEYAZ
Mevsim: SONBAHAR
* Su Elementi
Döngünün son aşamasıdır. Yin enerji maksimumdadır. Enerjinin dinginliğe ulaştığı kış mevsimini simgeler. Her şey soğuktur, faaliyetlerimiz yavaşlar ve dinlenme dönemine girer. Bir döngüyü kapatmaya hazırlanırız. Yin bir hale çekiliriz ve böylece yeni bir başlangıca da alan açarız. Dönem olarak ölümü simgeler.
Organı: Böbrek-İdrar kesesi
Tat: TUZLU
Yön: KUZEY
Renk: MAVİ / SİYAH
Mevsim: KIŞ